Διαδικτυακή ρητορική μίσους είναι η δημοσίευση προσβλητικών απόψεων, κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή σε ιστοσελίδες, προς έναν άνθρωπο ή μία κατηγορία ανθρώπων, οι οποίες έχουν ως στόχο να εξευτελίσουν την προσωπικότητα, να τρομοκρατήσουν, να σπείρουν τον φόβο, ακόμη και απειλές κατά της ζωής, λόγω διαφορετικότητας (π.χ. καταγωγής, θρησκείας, χρώματος, φύλου, οικονομικών κριτηρίων, εξωτερικής εμφάνισης κλπ.).
Ο βασικότερος λόγος που οι χρήστες χρησιμοποιούν διαδικτυακή ρητορική μίσους είναι η δειλία. Το γεγονός ότι κρύβονται πίσω από την ανωνυμία του διαδικτύου για να εξαπολύσουν κακίες και συμπλέγματα, για κάτι που εντελώς τυχαία δεν γεννήθηκαν οι ίδιοι.
Επιπτώσεις
Η διαδικτυακή ρητορική μίσους έχει τόσο υψηλό ποσοστό επίπτωσης, διότι λαμβάνει χώρα οποιαδήποτε στιγμή. Ανά πάσα στιγμή, είναι δυνατό ο χρήστης να εκφραστεί με μίσος εναντίον κάποιου άλλου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ταράξει τον παραλήπτη του μηνύματος, αφού βρίσκεται απροετοίμαστος. Επίσης, η επαναλαμβανόμενη αποστολή μπορεί να προκαλέσει επιπτώσεις στην ψυχολογία του δέκτη, όπως αδυναμία ύπνου, ανορεξία, απώλεια ηρεμίας, φοβία, αίσθηση αβοηθησίας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, τάσεις αυτοκαταστροφής κλπ.
Δυστυχώς, συναντώ συνεχώς περιπτώσεις διαδικτυακής ρητορικής μίσους. Με αφορμή μια είδηση ή μια ανάρτηση κάποιου ατόμου για θέματα μεταναστών, θρησκείας ή καταγωγής, οι χρήστες διαδικτύου σπεύδουν να χαρακτηρίσουν με ανεπίτρεπτα κοσμητικά επίθετα κάποιους συνανθρώπους μας. Ανεξαρτήτως, αν συμφωνούμε ή όχι με ένα γεγονός, επιβάλλεται να δείχνουμε σεβασμό, ως προς τον τρόπο που εκφραζόμαστε. Διότι η άποψη μας για ένα συμβάν, μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερα προβλήματα στην ομαλή συνύπαρξή μας, ασχέτως αν βρισκόμαστε, γεωγραφικά ή πνευματικά, μίλια μακριά τους.
Υπαίτιοι
Σίγουρα, υπάρχει συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων, η οποία στοχεύει σε διαδικτυακή ρητορική μίσους, όπως είναι οι ιδεολογικά φανατισμένοι άνθρωποι, όπως για παράδειγμα στην πολιτική ή τη θρησκεία. Όμως, υπάρχουν και οι πολίτες της διπλανής πόρτας, οι οποίοι αγανακτισμένοι από τις κοινωνικές εξελίξεις του τόπου τους, όπως λόγω της ανθρωπιστικής κρίσης του μεταναστευτικού προβλήματος, επιτίθενται λεκτικά προς τους μετανάστες ή τους πολιτικούς. Υπάρχουν επίσης και οι πολίτες, οι οποίοι παρασύρονται εύκολα, δεν έχουν δυνατή προσωπικότητα και κριτική σκέψη για τα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Για παράδειγμα, παρασύρονται από ακραία πολιτικά κόμματα για την αποκατάσταση της κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής ευημερίας.
Η διάπραξη διαδικτυακής ρητορικής μίσους εξηγείται από την ανικανότητα να αποδεχθούν το διαφορετικό, από αυτό που έχουν στο μυαλό τους. Συνήθως, οι συγκεκριμένοι δράστες, έχουν μια αίσθηση ανωτερότητας, η οποία πιστεύουν ότι τους καθιστά ισχυρότερους σε σύγκριση με τους άλλους. Συνεπώς, προσπαθούν με κάθε τρόπο να τους επιβληθούν για να ικανοποιήσουν τα συναισθηματικά και νοητικά κενά τους.
Παρενέργειες
Οι παρενέργειες της διαδικτυακής ρητορικής μίσους για τα θύματα είναι ψυχολογικές, αφού νιώθουν αβοήθητοι. Οικονομικές, αφού αποκλείονται από την αγορά εργασίας. Κοινωνικές, αφού περιθωριοποιούνται. Ατομικές, αφού δεν μπορούν να εμπιστευτούν τους συνανθρώπους τους. Ευρύτερα η κοινωνία, στερείται την παραγωγική δύναμη μιας μεγάλης μερίδας ανθρώπων. Αυξάνεται η εγκληματικότητα. Ενισχύονται πολιτικά συμφέροντα, τα οποία ενδυναμώνουν ρατσιστικές σκοπιμότητες, εις βάρος αθώων ανθρώπων. Με απλά λόγια «ταΐζουν» μίσος, χρησιμοποιούν φανατισμένους πολίτες σαν μαριονέτες, για να χτίσουν την καριέρα τους.
Θα λέγαμε ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη ώρα, αφού το διαδίκτυο ενδείκνυται για την ανάρτηση σχολίων χωρίς γεωγραφικούς και χρονικούς, περιορισμούς.
Όταν οι άνθρωποι λειτουργούν σε ομάδες τότε είναι πιο σκληροί προς τους άλλους. Νιώθουν ότι η ευθύνη μοιράζεται και έτσι μπορούν να εκφραστούν πιο ελεύθερα. Το ίδιο συμβαίνει και με τη ρητορική μίσους.
Για να αναζωπυρωθεί μια διαδικτυακή ρητορική μίσους, χρειάζεται μια αφορμή. Συγκεκριμένα γεγονότα μπορούν να το προκαλέσουν. Για παράδειγμα, η διάπραξη ενός εγκλήματος από αλλοδαπό κάτοικο μιας χώρας, είναι αρκετό για να «φουντώσει τα αίματα» και να αρχίσει ο παραλογισμός. Δεν είναι λίγες οι φορές που αρκετοί χρήστες των μέσων κοινωνικών δικτύων αναρτούν μια είδηση από κάποιο συγκεκριμένο δημοσιογραφικό μέσο, γράφοντας μία ρατσιστική πρόταξη.
Αδιαμφισβήτητα, πολιτικοί λόγοι και φράσεις κλισέ στα μέσα μαζικής ενημέρωσης τροφοδοτούν και αναζωπυρώνουν τη διαδικτυακή ρητορική μίσους.
Επωφελούμενοι
Υπάρχουν ομάδες, οι οποίες χειραγωγούν τους φανατισμένους πολίτες, τους εκμεταλλεύονται και επιβιώνουν εις βάρος τους. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούν μίσος, η κοινή γνώμη στρέφεται προς τον πανικό που δημιουργείται και αυτοί ανενόχλητοι εξυπηρετούν τα συμφέροντα τους. Σπέρνουν εσκεμμένα το μίσος, για να «γευτούν τους καρπούς» της χαοτικής αποδιοργάνωσης.
Μερικές από τις πραγματικές επιπτώσεις είναι να αποπροσανατολίσουν τους πολίτες από την ενεργή τους δράση σε θέματα ζωτικής σημασίας για τους ίδιους και την κοινωνία γενικότερα. Όταν οι άνθρωποι μισιούνται μεταξύ τους, πως είναι δυνατό να διεκδικήσουν τα δικαιώματα τους; Να αγωνιστούν για την ελευθερία τους, τη Δημοκρατία, το δικαίωμα στην αξιοπρεπή εργασία και στον σεβασμό της ζωής και της φύσης;
Προέλευση
Οι διαδικτυακοί λόγοι μίσους μπορεί να προέρχονται από παντού. Από οποιαδήποτε άτομα οργανωμένα ή μη, ανεξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου, οικονομικής κατάστασης, κοινωνικής προέλευσης, χώρα καταγωγής. Άλλωστε, η ανωνυμία και η ταχύτητα του διαδικτύου, δυσκολεύουν ως ένα βαθμό τον ακριβή, μέχρι στιγμής, εντοπισμό τους.
Από τα σχόλια των χρηστών αυτών, διαπιστώνουμε πως δεν είναι μόνο έμπειροι χρήστες του διαδικτύου νεαρής ηλικίας, αλλά ακόμη και ψηφιακά αναλφάβητοι χρήστες μεγαλύτερης ηλικίας, χωρίς να εντάσσονται απαραίτητα σε ακραία πολιτικά κόμματα. Είναι επίφοβο να χαρακτηρίσουμε το προφίλ τους, αφού πίσω από αυτό ενδέχεται να κρύβεται ο καθένας.
Σκοπός
Προφανώς, θεωρούν πως θα εισακουστούν τα αιτήματά τους από την Πολιτεία. Ότι θα επαναφέρουν την κατάσταση, η οποία τους δυσαρεστεί. Θα εμποδίσουν τις ανεπιθύμητες εξελίξεις ή θα εξοντώσουν όσους και όσα αρνούνται να αποδεχθούν.
Κάτι τέτοιο, φυσικά, δεν είναι επιτυχημένο ούτε εφικτό από την κοινωνία, αφού στερούν το δικαίωμα σε κάθε άνθρωπο να ζει ελεύθερος και ευτυχισμένος. Εξάλλου, και οι ίδιοι με τόσο μίσος μέσα τους, είναι δυστυχισμένοι.
Αντιμετώπιση
Μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε μέσα από υγιή διάλογο, με στόχο την διαγραφή σχολίων μίσους, μέσα από την κατανόηση και όχι ως φίμωση της αντίθετης άποψης. Ο δημοσιογράφος έχει την ευθύνη των όσων δημοσιεύει, με σκοπό την αναζήτηση του σεβασμού και την αποκατάσταση λανθασμένων σχολίων. Είναι υποχρέωση μας να μην αναπαράγουμε ρητορική μίσους. Χρειάζεται όμως η συμβολή και άλλων φορέων, προς ενίσχυση αυτού του στόχου, όπως σχολείο, οικογένεια κλπ.
Διαγραφή των ρατσιστικών σχολίων από ιστοσελίδες. Διάλογος με σκοπό την συμμόρφωση προς τους συνανθρώπους μας. Διαγραφή ακόμη και «φίλων» ρατσιστών από μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όταν επικρατεί φανατισμός και ασέβεια τόσο προς το διαφορετικό όσο και προς τον δημοσιογράφο που πλαισιώνει ένα θέμα με σεβασμό και ανοιχτό μυαλό.
Προτάσεις
Οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στον τρόπο εργασίας τους. Να μην προκαλούν και να είναι δίκαιοι. Να μην παίρνουν θέση ως προς ένα γεγονός κατά την έρευνά τους, και όταν εκφράζουν σχόλιο να ενημερώνουν ότι πρόκειται για προσωπική τοποθέτηση. Οι δημοσιογράφοι συχνά μετατρέπονται σε «σάκους του μποξ», για να ξελαφρώσει ο κάθε ένας τις ανησυχίες του. Όλοι μας έχουμε ευθύνη απέναντι σε περιστατικά ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο. Οι δημοσιογράφοι έχουν την ευθύνη να μην τα αναδημοσιεύουν, προς όφελος της επιχείρησης που εργάζονται, στον βωμό του κέρδους. Χρειαζόμαστε ποιοτική δημοσιογραφία και υπεύθυνους πολίτες. Δυστυχώς υπάρχουν πολλοί δημοσιογράφοι, οι οποίοι είναι δηλωσιογράφοι, κάνουν δημόσιες σχέσεις και έχουν έπαρση. Τίθεται θέμα ποιότητας του κάθε δημοσιογράφου, ως άνθρωπος. Ίσως πρέπει να αναρωτηθούν γιατί έγιναν δημοσιογράφοι, τι απαιτήσεις έχουν και μέσα από την διαδικασία αυτογνωσίας κατανοήσουν τα βαθύτερα αίτια αυτής της κατάντιας, υποβίβασης της αξιοπρέπειας.
Οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να είναι εξοπλισμένοι με ευθύτητα, ειλικρίνεια και σεβασμό. Ό,τι και αν πιστεύουν δεν πρέπει να θίγουν την αντίθετη άποψη. Είτε είναι ομοφυλόφιλος είτε άθεος ο δημοσιογράφος δεν είναι ούτε Θεός, ούτε δικαστής, ούτε αστυνομικός. Οφείλει να κάνει την έρευνα του και θα κριθεί από το έργο του μέσα στο πέρασμα του χρόνου.
Θα ήταν καλό οι πολίτες να είναι πιο ενεργοί προς τα κοινά. Σε αυτό οι δημοσιογράφοι θα μπορούσαν να βρουν νέες μεθόδους επικοινωνίας με τους πολίτες. Η νέα γενιά δεν ενημερώνεται. Η τεχνολογία εξελίσσεται. Συνεπώς, ο δημοσιογράφος θα πρέπει να προσαρμοστεί στις νέες ανάγκες και να προωθήσει ένα νέο είδος δημοσιογραφίας. Πιο σύντομο, πιο περιεκτικό, πιο ενδιαφέρον, πιο συμμετοχικό, πιο αυθεντικό, ειλικρινές προς τα νέα παιδιά. Ο κόσμος έχασε την εμπιστοσύνη του προς τους δημοσιογράφους, λόγω των κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών αναταραχών. Ευθύνη μας είναι να κερδίσουμε το κοινό μας με απλότητα, αμεσότητα, συνεργασία και ταπείνωση.
