Μοιάζει με ένα «αθώο» παράπτωμα η αγορά ενός fake επώνυμου προϊόντος, αλλά δεν είναι. Στα 180 εκατ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί με το 0,8% του ΑΕΠ της χώρας, ανέρχονται οι ετήσιες απώλειες κρατικών εσόδων λόγω της παράνομης εμπορίας προϊόντων απομίμησης –δηλαδή προϊόντων που φέρουν παράνομα γνωστά εμπορικά σήματα- όπως προκύπτει από τη νέα μελέτη για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO) που εκπονήθηκε σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (ΕΓΔΕ), η οποία δημοσιοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2019.
Συγκεκριμένα, οι οικονομικές ζημιές ανά έτος της διακίνησης απομιμητικών προϊόντων σε 11 βασικούς τομείς της οικονομίας στην Κύπρο αντιστοιχούν στο 14,2% των πωλήσεων στο σύνολο των κλάδων αυτών.
Οι απώλειες εσόδων ανέρχονται στα 212 ευρώ ανά κάτοικο στην Κύπρο (αριθμός διπλάσιος από το μέσο όρο της ΕΕ, που είναι 110 ευρώ ανά κάτοικο), ενώ οι θέσεις εργασίας που χάθηκαν ανέρχονται στις 1.405. Οι κλάδοι με τις μεγαλύτερες απώλειες στην Κύπρο λόγω παραποίησης και απομίμησης προϊόντων ήταν οι κλάδοι της ένδυσης και της υπόδησης με απώλειες 90 εκατ. ευρώ, 17,1% της συνολικής παραγωγής. Στα καλλυντικά οι απώλειες ανέρχονται στα 24 εκατ. ευρώ με 15,5% της συνολικής παραγωγής. Στα φάρμακα στα 19,9 εκατ. ευρώ με 8,8% της παραγωγής. Στα κοσμήματα στα 13 εκατ. ευρώ με 13,3% της παραγωγής. Και, τέλος, στα κρασιά και αλκοολούχα ποτά στα 10 εκατ. ευρώ με 12,7% της παραγωγής.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι νόμιμοι κατασκευαστές να παράγουν λιγότερα από όσα θα είχαν παράξει εάν δεν υπήρχε η απομίμηση. Επίσης, απασχολούν λιγότερους εργαζόμενους και σε αυτούς τους τομείς παρατηρείται άμεση απώλεια έως και 468.000 θέσεων εργασίας σε ολόκληρη την ΕΕ.
Παρά τους ελέγχους και τις προσπάθειες ενημέρωσης που γίνονται μέσα από την κινητοποίηση των αρχών στην ΕΕ, το φαινόμενο των απομιμητικών προϊόντων (ή όπως είναι ευρέως γνωστά ως προϊόντα «μαϊμού»), παραμένει ένα υπαρκτό πρόβλημα, τόσο στην Κύπρο όσο και στην ΕΕ. Οι περισσότεροι θέλουν να αποκτήσουν ακριβά αντικείμενα, όμως λίγοι είναι αυτοί που μπορούν να τα αποκτήσουν. Με αποτέλεσμα να προκαλεί σημαντικές επιπτώσεις στην κυπριακή οικονομία.
Τα ποσοστά των προϊόντων απομίμησης που εντοπίζονται στην Κύπρο για το έτος 2019, μέχρι στιγμής, βρίσκονται στα ίδια περίπου επίπεδα συγκριτικά με το 2018, μας ανέφερε ο υπεύθυνος του Τμήματος Τελωνείων, Χρίστος Χρίστου. Συγκεκριμένα, στα σημεία διέλευσης από και προς τα κατεχόμενα, από το έτος 2015 έως το 2018, έχει μειωθεί η «εισαγωγή» προϊόντων απομίμησης, «γιατί γνωρίζουν πλέον ότι θα κατασχεθούν», σημείωσε.
Κατασχέσεις
Το 2018 καταγράφηκαν 150 υποθέσεις οι οποίες αφορούσαν κατασχέσεις κυρίως παιχνιδιών, ειδών ένδυσης και υπόδησης. Τα συγκεκριμένα προϊόντα αφίχθησαν στην Κύπρο είτε ως θαλάσσιο φορτίο είτε με το ταχυδρομείο. Οι κυριότερες χώρες προέλευσης ήταν η Κίνα και το Χονγκ Κονγκ.
Επίσης, πραγματοποιήθηκαν 50 επιχειρήσεις ελέγχου στην αγορά. Τα κατασχεθέντα εμπορεύματα έφεραν διάφορα εμπορικά σήματα, όπως MICHAEL KORS, DANIEL WELLIGTON, FILA, LOUIS VUITTON, GUCCI, BURBERRY, POLO, NIKE, ADIDAS και DISNEY.
Επίσης, έγιναν καταγγελίες για διάφορα καταστήματα και έπειτα από έλεγχο σε αυτά εντοπίστηκαν γεμάτα εμποροκιβώτια. Για παράδειγμα, «πέρυσι είχαμε μια μεγάλη υπόθεση. Κατάσχαμε δύο κοντέινερ με παιχνίδια», τόνισε ο κ. Χρίστου.
Έλεγχοι
Το Τμήμα Τελωνείων πραγματοποιεί φυσικούς ελέγχους και δεσμεύει εμπορεύματα τα οποία είναι ύποπτα ότι παραβιάζουν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. «Οι έλεγχοι γίνονται κατά το στάδιο της εισαγωγής – εξαγωγής και όταν αυτά τίθενται σε καθεστώς αναστολής και αναστέλλεται την παράδοσή τους», ανέφερε ο κ. Χρίστου.
Επίσης, το Τμήμα Τελωνείων μπορεί να πραγματοποιεί επιχειρήσεις ελέγχου στην αγορά και να αποσύρει εμπορεύματα για τα οποία έχει χορηγηθεί άδεια παραλαβής και παραβιάζουν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.
Όσον αφορά τα εμπορεύματα που εισέρχονται από τις περιοχές που ευρίσκονται εκτός του αποτελεσματικού ελέγχου της Κυπριακής Δημοκρατίας, το Τμήμα Τελωνείων πραγματοποιεί επιλεκτικούς ελέγχους στα σημεία διέλευσης σε διερχόμενα οχήματα και πολίτες και κατάσχει εμπορεύματα τα οποία παραβιάζουν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.
Εκτός από τα σημεία ελέγχου εσόδου-εξόδου, κατά καιρούς γίνονται επιχειρήσεις ελέγχων και σε καταστήματα. Στο ταχυδρομείο γίνονται επιλεκτικοί έλεγχοι. Για παράδειγμα, μια τσάντα ακριβής, δημοφιλούς εταιρείας αποκλείεται να κοστίζει 50 ευρώ. «Το κυριότερο στοιχείο που προδίδει το παράνομο εμπόρευμα είναι η αξία που δηλώνεται», ανέφερε ο κ. Χρίστου.
Στην Κύπρο οι απώλειες εσόδων ανέρχονται στα 212 ευρώ ανά κάτοικο, ενώ οι θέσεις εργασίας που χάθηκαν ανέρχονται στις 1.405
Αυστηρές οι ποινές
Σε περιπτώσεις όπου τα εμπορεύματα είναι ύποπτα ότι παραβιάζουν το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, το εμπλεκόμενο πρόσωπο υπόκειται σε χρηματική ποινή μέχρι 30.000 ευρώ ή φυλάκιση μέχρι τρία χρόνια, ή και στις δύο αυτές ποινές. Σε περίπτωση δεύτερης ή μεταγενέστερης καταδίκης, το εμπλεκόμενο πρόσωπο υπόκειται σε χρηματική ποινή μέχρι 50.000 ευρώ ή φυλάκιση μέχρι πέντε χρόνια, ή και στις δύο αυτές ποινές.
Για το αδίκημα της κατοχής, αποθήκευσης και εμπορίας εμπορευμάτων που παραβιάζουν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, το εμπλεκόμενο πρόσωπο υπόκειται σε χρηματική ποινή μέχρι 50.000 ευρώ ή φυλάκιση μέχρι 5 χρόνια, ή και στις δύο αυτές ποινές.
Τις περισσότερες φορές οι υποθέσεις αυτές δεν καταλήγουν σε συλλήψεις ή καταδίκες. Το μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων επιλύονται εξωδικαστικά. Συγκεκριμένα, «το 99% συμβιβάζονται με εξώδικο. Τα προϊόντα δημεύονται και δεν τα παίρνουν πίσω», ανέφερε ο κ. Χρίστου.
Συμβουλές – Τι να προσέξει ο καταναλωτής
Ο καταναλωτής οφείλει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός με τα προϊόντα απομίμησης τα οποία διατίθενται στην αγορά προς πώληση. Υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που μπορεί να αντιληφθεί ότι πρόκειται για προϊόντα απομίμησης.
Αναλυτικότερα, «η κακή συσκευασία, η αξία, η τιμή αγοράς, η ποιότητα, η χώρα κατασκευής κ.ά., είναι ενδείξεις ότι πιθανώς κάποιο εμπόρευμα παραβιάζει το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας», σημείωσε ο κ. Χρίστου. «Θα πρέπει να τονιστεί ότι υπάρχουν στην αγορά, εκτός από είδη ένδυσης και υπόδησης, και άλλα εμπορεύματα, όπως φάρμακα, συμπληρώματα διατροφής, εξαρτήματα αυτοκινήτων, τσιγάρα, τρόφιμα, είδη υγιεινής κ.λπ., τα οποία επίσης παραβιάζουν δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας», συμπλήρωσε ο κ. Χρίστου. «Τα εν λόγω προϊόντα, πέραν του ότι παραβιάζουν τη σχετική νομοθεσία, αποτελούν και κίνδυνο για την υγεία και την ασφάλεια των καταναλωτών», τόνισε.
Ανταποκρινόμενο στις εξελίξεις αυτές, το EUIPO, από κοινού με δημόσιους και ιδιωτικούς εταίρους, γνωστοποιεί ότι αναλαμβάνει και υποστηρίζει σειρά δράσεων για την αντιμετώπιση των εν λόγω προκλήσεων. Στις δράσεις αυτές περιλαμβάνονται η ενημέρωση των κατόχων δικαιωμάτων σχετικά με το μεταβαλλόμενο τοπίο των παραβιάσεων ΔΔΙ, η συνεργασία με την Europol για την ανάληψη ευρύτερων δράσεων καταπολέμησης του εγκλήματος που αφορά τη ΔΔΙ, μεταξύ άλλων με τη συμμετοχή στη χρηματοδότηση ειδικής μονάδας εντός της Europol για το έγκλημα που αφορά τη ΔΔΙ, η στήριξη των προσπαθειών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην αντιμετώπιση της προσφοράς προϊόντων παραποίησης/απομίμησης σε τρίτες χώρες, η βοήθεια προς τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) για να προστατεύσουν τα ΔΔΙ τους, η ενημέρωση των πολιτών σχετικά με το διαθέσιμο και νόμιμα προσβάσιμο ψηφιακό περιεχόμενο, καθώς και με τον οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο που έχει η αγορά προϊόντων παραποίησης/απομίμησης και η πρόσβαση σε παράνομο ψηφιακό περιεχόμενο.
