Η Ερευνητική Μονάδα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου (ΠΚ) ανακοινώνει ότι μετά τα αποτελέσματα των φετινών ερευνών στην Παλαίπαφο, οι οποίες διεξάγονται από το 2006, υπό τη διεύθυνση της Καθηγήτριας Προϊστορικής και Πρωτοϊστορικής Αρχαιολογίας Μαρίας Ιακώβου στο πλαίσιο του προγράμματος ανάλυσης του αστικού τοπίου της πολιτείας της Αρχαίας Πάφου, τα Κούκλια-Παλαιπάφου διαθέτουν σήμερα, εκτός από το διάσημο ιερό της Αφροδίτης, το εκτενέστερο διοικητικό τοπίο (ακρόπολη) της Κυπρο-Κλασικής περιόδου με αμυντικά, ανακτορικά και εργαστηριακά συγκροτήματα που αναγέρθηκαν από τις Παφιακές δυναστείες του 5ου και 4ου αι. π.Χ. (ΕΙΚ.1).
Μετά την ολοκλήρωση της γεωμορφολογικής μελέτης και τη δημοσίευση των πορισμάτων που αφορούν στην ανέγερση του τύμβου Λαόνας (ΕΙΚ.2), ο οποίος αποτέλεσε το επίκεντρο των ερευνών για μια δεκαετία (2012-2022), η αποστολή του Μαίου-Ιουνίου 2023 ήταν αποκλειστικά αφιερωμένη στην ανασκαφή της μνημειακής φρουριακής εγκατάστασης της Κυπρο-Κλασικής περιόδου (5ος-4ος αι. π.Χ.) που εντοπίστηκε θαμμένη κάτω από τον τύμβο (ΕΙΚ.3).
Στη διάρκεια 4 βδομάδων έντονης ανασκαφικής δραστηριότητας (ΕΙΚ.4), στην οποία συμμετείχαν, εκτός από τα τακτικά μέλη της αποστολής, προπτυχιακοί φοιτητές του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου στο πλαίσιο πρακτικής εκπαίδευσης, μεταδιδακτορικοί ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Σιένας UNISTRASI με τον καθηγητή τους Δρ Jacopo Tabolli, o οποίος είχε και την ευθύνη διαχείρισης των εργασιών πεδίου, και μεταπτυχιακοί φοιτητές από το Πανεπιστήμιο Κρήτης με την Επίκουρη Καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας Άρτεμις Καρναβά, αφαιρέθηκαν στρώματα του τύμβου που άπτονται της εσωτερικής όψης του αμυντικού μνημείου.
Ο στόχος αυτής της επέμβασης ήταν να αναδυθεί και να αναδειχθεί το οχυρό σε ύψος περίπου 3 μέτρων (ΕΙΚ.5). ώστε να διεξαχθεί η ψηφιακή του αποτύπωση από το Πολυτεχνείο του Μιλάνου. Οι εργασίες πεδίου για την υλοποίηση της αποτύπωσης έγιναν στο τέλος Ιουνίου στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος INSIGHT 2022-2024 που χρηματοδοτεί το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη.
Με βάση την ψηφιακή διαίρεση του τύμβου σε ανασκαφικά τετράγωνα (4χ4μ.), διερευνήθηκαν περί τα 500 τ.μ. από τα φερτά στρώματα του τύμβου (ΕΙΚ.6), χωρίς να προκύψει μέχρι στιγμής ένδειξη για την ύπαρξη ταφικού θαλάμου.
Όμως, αποκαλύφθηκαν η ανατολική και βόρειο-δυτική πλευρά του φρουριακού συγκροτήματος σε μήκος που ξεπέρασε φέτος τα 135μ., καθώς και 3 κλίμακες πρόσβασης στην κορυφή του οχυρού.
Οι δυο κλίμακες είναι αντικρυστές και βρίσκονται στην ανατολική πλευρά (ΕΙΚ.7), ενώ η τρίτη βρέθηκε πιο βόρια, κάτω από την κορυφή του τύμβου που είχε διατηρηθεί στα 114μ. από την επιφάνεια της θάλασσας (ΕΙΚ.8).
Το μέγιστο ύψος διατήρησης του μνημείου που θάφτηκε κάτω από τον τύμβο αναμένεται ότι θα κυμανθεί ανάμεσα στα 4-7 μέτρα. Προς νότο, το τμήμα του τείχους που δεν είχε καλυφθεί από στρώματα του τύμβου διατηρείται σε ύψος μόλις 1-1,5μ. αλλά είναι κτισμένο με εντυπωσιακούς κατεργασμένους λίθους σε δεύτερη χρήση (ΕΙΚ.9 α-β).
Η προς νότο ανάπτυξη του μνημειακού αμυντικού συγκροτήματος της Λαόνας (ΕΙΚ.10), αν και διακόπτεται λόγω της εκτεταμένης διάβρωσης που προκλήθηκε από μηχανικές επεμβάσεις ισοπέδωσης γεωργικών τεμαχίων, έχει μειώσει την απόσταση από το ανακτορικό οικοδόμημα στο οροπέδιο του Χατζηαπτουλλά στα 30μ.
Προβλέπεται ότι κατά την προσεχή ανασκαφική περίοδο (2024), το τείχος της Λαόνας θα συνδεθεί με το τείχος που προστατεύει την ανατολική πλευρά του ανακτόρου. Στο Χατζηαπτουλλά, η αποστολή του Πανεπιστημίου Κύπρου εντόπισε και ανέσκαψε εκτεταμένο εργαστηριακό σύμπλεγμα που άπτεται της δυτικής όψης του ανακτόρου (ΕΙΚ.11). Σήμερα, θεωρείται βέβαιο ότι στις δυο αυτές γειτνιάζουσες θέσεις, της Λαόνας και του Χατζηαπτουλλά, οι βασιλικές δυναστείες του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ. είχαν επενδύσει στην ανέγερση σύγχρονων μνημειακών εγκαταστάσεων διαφόρων χρήσεων.
Η Ερευνητική Μονάδα Αρχαιολογίας ευχαριστεί το Τμήμα Αρχαιοτήτων για την ολοκλήρωση της απαλλοτρίωσης των τεμαχίων ανάμεσα στη Λαόνα και το Χατζηαπτουλλά, η οποία καθιστά εφικτή την ενοποίηση των στόχων του αρχαιολογικού προγράμματος και την καλύτερη προστασία και ανάδειξη των μνημείων.
Τα μέλη της αποστολής Παλαιπάφου και το ΠΚ επιθυμούν να ευχαριστήσουν θερμά την Ασφαλιστική Εταιρεία ΤΡΑΣΤ για την ασφάλιση των φοιτητών και βασικών στελεχών του προγράμματος καθώς και το Κοινοτικό Συμβούλιο Κουκλιών για την εξαιρετικά σημαντική προσφορά του στη σίτιση της φετινής αποστολής.
Ανακοίνωση Πανεπιστημίου Κύπρου
