Καταρρέει το μοναδικό προσφυγόσπιτο στη Σκάλα Λουτρών Λέσβου, το οποίο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο εδώ και 16 χρόνια (το 2006) από το Υπουργείο Πολιτισμού, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συλλόγου Μικρασιατών Σκάλας Λουτρών «Το Δελφίνι» Δημήτρη Παπαχρυσό.
Σε συνέντευξη που μας παραχώρησε ο κ. Παπαχρυσός, εξήγησε ότι «η σκεπή της προσφυγικής οικίας έχει ήδη καταρρεύσει και πολύ σύντομα θα καταρρεύσει και η τοιχοποιία της. Η ιδιοκτήτρια, που ήταν μεγάλης ηλικίας και ανύπαντρη, φιλοξενείτο στο άσυλο ανιάτων της Αγιάσου και οι γιατροί είχαν γνωματεύσει ότι δεν έχει δικαιοπρακτική ικανότητα για να υπογράψει και να μας το μεταβιβάσει».
Σήμερα έναν αιώνα μετά την Μικρασιατική καταστροφή 1922-2022, περισσότερα από 500 κειμήλια του Μουσείου Προσφυγικής Μνήμης 1922 στη Λέσβο βρίσκονται εκτεθειμένα προς όλους τους επισκέπτες, οι οποίοι θέλουν να γνωρίσουν από κοντά κομμάτια της ιστορίας και των προγόνων μας. «Σε κάθε αντικείμενο μνημονεύεται ο τόπος προέλευσης, το όνομα του κατόχου πρόσφυγα που το έφερε, καθώς και το όνομα του δωρητή».
Μεταξύ άλλων ο κ. Παπαχρυσός μας μιλά για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει σήμερα ο Σύλλογος, οι οποίες είναι κυρίως οικονομικές, αφού η τελευταία φορά που είχε δεχθεί οικονομική ενίσχυση από τον Δήμο Μυτιλήνης ήταν το 2006, τον διαδραστικό χάρτη με πόλεις της Σμύρνης όπως ήταν πριν την καταστροφή τους, καθώς και για τις δουλειές που έκαναν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες όταν έφθασαν στο χωριό Σκάλα Λουτρών της Λέσβου το 1922.
Αρχικά θα ήθελα να σας ρωτήσω τι επαγγέλματα έκαναν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες όταν έφθασαν στη Σκάλα Λουτρών της Λέσβου και πώς εξελίχθηκαν επαγγελματικά μετά με τα χρόνια;
Η Σκάλα Λουτρών είναι ένα αμιγώς προσφυγικό χωριό, το οποίο δημιουργήθηκε το 1931, όταν τότε το Ελληνικό κράτος, στα πλαίσια αποκατάστασης των προσφύγων που είχαν έρθει το 1922 από την Μικρά Ασία διωκόμενοι, έφτιαξε το 1931 25 πανομοιότυπες κατοικίες των δύο δωματίων εκάστη τις οποίες έδωσε σε ισάριθμες οικογένειες προσφύγων και έτσι δημιουργήθηκε, ο προσφυγικός συνοικισμός της Σκάλας Λουτρών στη Λέσβο, ο οποίος είχε περίπου 160 κατοίκους τότε, ενώ σήμερα απαριθμεί γύρω στους 300.
Τόποι καταγωγής των προσφύγων της ευρύτερης περιοχής των Λουτρών ήταν ο Μαρμαράς Αϊδινίου, ο Τσεσμές (Κρήνη), η Αγία Παρασκευή, τα Αλάτσατα και το Εγγλεζονήσι της Ερυθραίας, το Σεβδίκιοϊ της Σμύρνης, οι Φώκαιες, το Τσανταρλί, το Δικελί, το Ατζανός, οι Σααντζήδες της περιοχής Περγάμου και το Αϊβαλί. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες που ήρθαν στη Σκάλα Λουτρών, το κύριο επάγγελμα τους ήταν η αλιεία και δευτερευόντως οι γεωργικές εργασίες όπως το μάζεμα της ελιάς. Η εξέλιξη των παιδιών τους δεύτερης γενιάς ακολούθησε κυρίως το επάγγελμα των γονέων τους ενώ οι μεταγενέστερες γενιές σιγά – σιγά εγκαταλείπουν την αλιεία και συμμετέχουν στην κοινωνία με σπουδές σε όλα τα επαγγέλματα.
Τι δουλειές έκαναν στην πατρίδα τους πριν προσφυγοποιηθούν;
Όσον αφορά τους κατοίκους της Σκάλας Λουτρών, το επάγγελμα τους στην Μικρά Ασία, ήταν αλιείς και ήρθαν εδώ γιατί τους ήταν λίγο πολύ γνωστός ο τόπος στον οποίο ερχόντουσαν με τα καΐκια τους για ψάρεμα. Στην υπόλοιπη Λέσβο η οποία σημειωτέον δέχθηκε ένα μεγάλο αριθμό προσφύγων, μάλιστα σε απογραφή του 1928 αυτός ο αριθμός έφθανε το 45% των κατοίκων ενώ λίγο νωρίτερα, το 1922, αυτός ο αριθμός υπερτερούσε των κατοίκων του νησιού. Ένας τόσο μεγάλος αριθμός προσφύγων είναι φυσικό να περιλαμβάνει όλα τα επαγγέλματα από αυτά που έκαναν στην Μικρά Ασία και όσοι ήταν από μικρά χωριά ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία στα ενδότερα και την αλιεία στα παράλια ενώ όσοι ήταν από μεγάλες πόλεις όπως η Σμύρνη ασχολούνταν με το εμπόριο, με τα γράμματα, με τις τέχνες, με τη βιομηχανία κ.α.
Ερχόμενοι στη Λέσβο, πώς επηρέασαν με την επαγγελματική εμπειρία τους την οικονομική ζωή του τόπου;
Αυτό που καταγράφεται έντονα σε όλους αυτούς τους προγόνους μας, που ήρθαν στη Λέσβο και κατ’ επέκταση σε όλη την Ελλάδα, είναι ο αλτρουισμός και η ψυχική τους δύναμη που μέσα στις τόσες συμφορές τους, μπόρεσαν να σταθούν όρθιοι, να δώσουν τον αγώνα της ζωής και να διακριθούν με τέτοιο τρόπο που μας κάνει όλους εμάς τόσο υπερήφανους. Υπερήφανους γιατί, μπόλιασαν την Ελλάδα με τον πολιτισμό και την εργατικότητα τους με το εμπόριο, με τα γράμματα, με τις τέχνες, με τη βιομηχανία, με τα διάφορα επαγγέλματα, με τη γεωργία, με την εκπαίδευση και τόσα άλλα ώστε να μπορεί σήμερα η πατρίδα μας, να είναι σε μια καλύτερη κατάσταση από όλους τους γείτονες της απολαμβάνοντας όλα τα αγαθά της Δημοκρατίας και της ελευθερίας.
Σε τι κατάσταση βρίσκεται σήμερα το προσφυγόσπιτο που έχετε διασώσει στη Σκάλα Λουτρών;
Αυτό είναι το μοναδικό σε όλη τη Λέσβο προσφυγικό σπίτι, που έχει χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού, με ενέργειες του Συλλόγου από το 2006, ως διατηρητέο μνημείο, διότι «αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό από ιστορικής απόψεως μνημείο που συνδέεται με τα γεγονότα που επακολούθησαν τη Μικρασιατική καταστροφή και με την προσπάθεια να ενταχθεί στις τοπικές κοινωνίες το μεγάλο κύμα προσφύγων…» αρ, ΦΕΚ 138/ 24-11-2006.
Έκτοτε έγιναν πολλές προσπάθειες για να περιέλθει αυτή η οικία στον Σύλλογο αλλά αυτές απέτυχαν επειδή η ιδιοκτήτρια, που ήταν μεγάλης ηλικίας και ανύπαντρη, φιλοξενείτο στο άσυλο ανιάτων της Αγιάσου και οι γιατροί είχαν γνωματεύσει ότι δεν έχει δικαιοπρακτική ικανότητα για να υπογράψει και να μας το μεταβιβάσει, με αποτέλεσμα η μόνη οδός για την απόκτηση του, ήταν η απαλλοτρίωση από έναν δημόσιο φορέα.
Στην συνέχεια, στις 17 Μαΐου του 2015 απευθύναμε επιστολή στον Δήμο Μυτιλήνης για να κάνει την απαλλοτρίωση με την προσδοκία ότι αυτή θα περιέλθει στην κυριότητα του Συλλόγου για να την ανακαινίσουμε, να εκθέσουμε μέσα σ αυτήν τα διάφορα κειμήλια τα οποία είχαμε στην διάθεση μας και να αποτελέσει μαζί με το «Μουσείο Προσφυγικής Μνήμης 1922» που βρίσκεται ακριβώς απέναντι ένα ενιαίο σύνολο, σχετικό με την προβολή της νεότερης ιστορίας της πατρίδας μας.
Δυστυχώς, ενώ μας είπαν ότι αυτή η διαδικασία θα διαρκέσει περίπου ένα χρόνο, μέχρι σήμερα, 7 χρόνια μετά, αυτή η διαδικασία καρκινοβατεί και παρά τις προσπάθειες που καταβάλαμε και εξακολουθούμε να καταβάλουμε μέχρι σήμερα, η προσπάθεια δυστυχώς δεν ευοδώθηκε και η μόνη εξήγηση που μπορώ να δώσω είναι ότι μας κοροϊδεύουν κατά έναν ανεξήγητο τρόπο. Δυστυχώς στα χρόνια που μεσολάβησαν αυτή η οικία έχει ήδη καταρρεύσει η σκεπή της και πολύ σύντομα θα καταρρεύσει και η τοιχοποιία της. (Βλέπε σχετικές φωτογραφίες)
Τέλος θα ήθελα να μας πείτε τι κειμήλια διαθέτετε στο Μουσείο σας και τι δυσκολίες αντιμετωπίζετε ως Σύλλογος σήμερα;
Το “Μουσείο Προσφυγικής Μνήμης 1922”, ιδρύθηκε από τον Σύλλογο και εγκαινιάσθηκε στις 12 Αυγούστου 2006, παρουσία της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Βαρθολομαίου. Το κτίριο στο οποίο στεγάζετε είναι το πρώην δημοτικό σχολείο, το οποίο ήδη από το 2003 είχε κλείσει και τα λιγοστά παιδιά που είχαν απομείνει μεταφέρθηκαν στο σχολείο Λουτρών.
Η συλλογή του Μουσείου, η οποία διαρκώς μεγαλώνει από προσφορές, περιλαμβάνει περισσότερα από 500 εκθέματα διαφόρων κατηγοριών. Σε κάθε αντικείμενο μνημονεύεται ο τόπος προέλευσης, το όνομα του κατόχου πρόσφυγα που το έφερε, καθώς και το όνομα του δωρητή που το παραχώρησε.
Εκτός από τα κειμήλια, στο χώρο του Μουσείου υπάρχουν δύο επίτοιχοι χάρτες μεγάλων διαστάσεων. Στον μεγαλύτερο χάρτη απεικονίζονται περίπου 2.500 χωριά της Μικράς Ασίας με σημαντικό Ελληνικό πληθυσμό το 1922 ενώ έχουν σημειωθεί και οι τόποι εγκατάστασης των προσφύγων στην Ελληνική επικράτεια. Στον δεύτερο μικρότερο χάρτη, απεικονίζονται οι πόλεις που δημιούργησαν πριν 3.000 χρόνια στα παράλια της Μικράς Ασίας οι Αιολείς, οι Ίωνες και οι Δωριείς.
Στο χώρο του Μουσείου υπάρχει και μία μακέτα της πόλεως της Σμύρνης όπως αυτή ήταν πριν την καταστροφή, ενώ υπάρχει και οδηγός αναζήτησης των σημαντικότερων μνημείων και κτιρίων της πόλεως. Τελευταία μάλιστα έγινε και η ψηφιοποίηση της, ούτως ώστε να μπορεί όποιος θέλει διαδραστικά να την επισκεφθεί στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.delfini1922.gr/interaction_new.html και να αναζητήσει τα 135 σημαντικά μνημεία της πόλης, κάνοντας κλικ με το ποντίκι σε κάθε ένα νούμερο από το 1 έως το 135.
Στο Μουσείο επίσης λειτουργεί εξειδικευμένη βιβλιοθήκη που συνεχώς εμπλουτίζεται με καινούρια βιβλία είτε από δωρεές είτε από αγορές του Συλλόγου.
Λόγω του ιδιαίτερου ιστορικού και λαογραφικού χαρακτήρα του Μουσείου, το ενδιαφέρον των επισκεπτών είναι μεγάλο και οι εκπαιδευτικές επισκέψεις αρκετές.
Ο επισκέπτης και ιδιαίτερα ο μαθητής έχει τη δυνατότητα να ενημερωθεί για τη Μικρά Ασία, από τον πρώτο ελληνικό αποικισμό και την εξέλιξη των περιοχών όπου εγκαταστάθηκαν Έλληνες μέχρι και το 1922, καθώς και για την εγκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα. Ακόμη, μέσα από τα αντικείμενα μπορεί κανείς να γνωρίσει μικρές προσωπικές ιστορίες και να διακρίνει την τέχνη και τις συνήθειες των Ελλήνων της Μικράς Ασίας.
Στο Μουσείο δεν υπάρχει αντίτιμο για την είσοδο και δέχεται επισκέπτες μόνο κατόπιν ραντεβού. Email επικοινωνίας: [email protected]
Το «Μουσείο Προσφυγικής Μνήμης 1922» αποτελεί μια μικρή προσφορά του Συλλόγου και των κατοίκων της Σκάλας Λουτρών, στην προσπάθεια διατήρησης της ιστορικής μνήμης και διάσωσης των τελευταίων «θησαυρών της Μ. Ασίας» επάνω στη Λέσβο. Όλοι αυτοί που την έζησαν δεν υπάρχουν πλέον. Τα παιδιά και τα εγγόνια τους όμως, την έχουν κάνει βίωμά τους μέσα από τις αφηγήσεις τους. Αυτές τις αφηγήσεις και τα κειμήλια συλλέξαμε και τοποθετήσαμε μέσα στο Μουσείο από παππούδες, γιαγιάδες, βιβλία και ενώσαμε τα κομμάτια τους για να κρατήσουμε τη μνήμη ζωντανή…
Απαντώντας τώρα στο ερώτημα σας για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, αυτές είναι κυρίως οικονομικές και έχουν σχέση με τη συντήρηση και την εξέλιξη του Μουσείου, καθώς και των άλλων δραστηριοτήτων του Συλλόγου, όπως του κτιρίου της βιβλιοθήκης, του θερινού αμφιθεάτρου, του γηπέδου μπάσκετ και των μουσικών και χορευτικών τμημάτων που κατά περιόδους ενεργοποιούμε και τα οποία μπορείτε να δείτε με περισσότερες λεπτομέρειες στην ιστοσελίδα μας www.delfini1922.gr καθώς και στην ομάδα μας στο facebook. Όπως αντιλαμβάνεστε όλα αυτά που προσφέρουμε εθελοντικά στο χωριό μας και που αναγνωρίζονται από όλη την κοινωνία του νησιού μας, δυστυχώς δεν αναγνωρίζονται από τους περισσότερους δημόσιους φορείς και κυρίως από τον Δήμο Μυτιλήνης στον οποίο υπαγόμαστε, αφού τελευταία φορά που είχαμε δεχθεί κάποια οικονομική ενίσχυση ήταν το 2006.
Τα κειμήλια και το έργο του Συνδέσμου Μικρασιατών της Κύπρου
