Αδικήματα κατά της σκληρής, απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης, καθώς και της κοινής επίθεσης, της πρόκλησης πραγματικής σωματικής βλάβης και της κατάχρησης εξουσίας είναι οι πιο σοβαρές υποθέσεις καταγγελιών από μετανάστες προς μέλη της Αστυνομίας, όπως προκύπτει από την παρούσα δημοσιογραφική έρευνα, στο πλαίσιο του μαθήματος Δημοσιογραφία Δεδομένων, Πανεπιστήμιο Κύπρου, με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία που διαθέτει δημοσιευμένα η Ανεξάρτητη Αρχή Ισχυρισμών και Παραπόνων κατά της Αστυνομίας για το έτος 2017.
Παραδείγματα σοβαρών υποθέσεων εναντίον μεταναστών
Ενδεικτικά θα αναφέρουμε δύο παραδείγματα σοβαρών υποθέσεων περιστατικών αστυνομικής βίας εναντίον μεταναστών στην Κύπρο το 2017, σύμφωνα με την Ανεξάρτητη Αρχή Ισχυρισμών και Παραπόνων κατά της Αστυνομίας.
Το πρώτο παράδειγμα αφορά σε ισχυρισμό ή παράπονο Πακιστανού υπηκόου για κακοποίηση του από μέλος των Αστυνομικών Κρατητηρίων Λακατάμειας. Το εμπλεκόμενο μέλος της Αστυνομίας κατηγορήθηκε για τα αδικήματα της Σκληρής, Απάνθρωπης και Εξευτελιστικής μεταχείρισης, καθώς και της Κοινής Επίθεσης.
Το δεύτερο παράδειγμα που θα παραθέσουμε αμέσως τώρα αφορά ισχυρισμό ή παράπονο Τούρκου υπηκόου εναντίον μέλους του οδοφράγματος Λήδρας Πάλας για κακοποίησή του στις 31/08/2017. Το εμπλεκόμενο μέλος της Αστυνομίας κατηγορήθηκε για τα αδικήματα της Σκληρής, Απάνθρωπης και Εξευτελιστικής Μεταχείρισης, της Πρόκλησης πραγματικής σωματικής βλάβης και της κατάχρησης εξουσίας.
Ποια είναι τα συχνότερα είδη παραπόνων κατά της Αστυνομίας;
Η ευνοϊκή μεταχείριση που κλονίζει το κύρος της Αστυνομίας, είναι το συχνότερο είδος παραπόνων και καταγράφει 20 περισσότερες καταγγελίες και ποσοστό 17,2%, από τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Εκδικάζονται οι υποθέσεις που αφορούν τα εμπλεκόμενα μέλη της Αστυνομίας, οι οποίοι κατηγορήθηκαν για τα συγκεκριμένα αδικήματα;
Το 58% υποβλήθηκαν σε πειθαρχική ή ποινική διερεύνηση, αλλά μόνο έξι υποθέσεις αποφασίστηκε ότι αποτελούν πειθαρχικά και ποινικά αδικήματα.
Πόσες καταγγελίες τέθηκαν υπό πειθαρχική ή ποινική διερεύνηση;
Το 40% των υποθέσεων έτυχαν ποινικής διερεύνησης. Ειδικότερα, από τις συνολικά 234 καταγεγραμμένες επώνυμες καταγγελίες κατά μελών της Αστυνομίας, οι 94 υποθέσεις βρέθηκαν ενώπιον περαιτέρω έρευνας υπό την ομπρέλα των πειθαρχικών κανονισμών.
Ποιες είναι οι συχνότερες αιτίες υποβολής παραπόνων πολιτών κατά μελών της Αστυνομίας;
Ποινικές υποθέσεις:
- Σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση
- Παρέμβαση σε δικαστική διαδικασία
- Κοινή Επίθεση
- Κατάχρηση εξουσίας
- Επίθεση με πρόκληση πραγματικής σωματικής βλάβης
- Απειλή
Πειθαρχικές υποθέσεις:
- Παράβαση ή Παράληψη
- Αμέλεια καθήκοντος
- Ανάρμοστη συμπεριφορά
- Ψεύδος ή Υπό εκδίκαση Διαστροφή ή Απόκρυψη αλήθειας
Εκδικάστηκαν όλες οι υποθέσεις;
Όχι. Το 5, 5% των υποθέσεων εκκρεμούν, ενώ μόνο το 0,8% των πολιτών απέσυρε την καταγγελία του εις βάρος μέλους της Αστυνομίας. Δηλαδή, δύο καταγγελίες από τις 234.
Ενώ, για το 91% των καταγγελιών δεν προέκυψαν ποινικά αδικήματα, σύμφωνα με τον χειρισμό των ανακριτών που ανέλαβαν τη διελεύκανση των συγκεκριμένων υποθέσεων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το 52% των καταγγελιών εις βάρος αστυνομικών δεν καταδικάστηκε ποτέ και, σύμφωνα με στοιχεία της Ανεξάρτητης Αρχής, βρίσκεται υπό διερεύνηση.
Και αν αναρωτιέστε τον τρόπο υποβολής των παραπόνων κατά της Αστυνομίας, το 43% των υποθέσεων καταγγέλθηκαν απευθείας από τους παραπονούμενους, ενώ μόνο δύο στις συνολικά 234 καταγγελίες υποβλήθηκαν από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.
Πότε πρέπει να καταγγείλω την κακοποίηση από αστυνομικό;
Σύμφωνα με το Κυπριακό Σύνταγμα, όταν πρόσωπο το οποίο τελεί υπό κράτηση υποβάλλει καταγγελία για κακοποίηση από μέλη της Αστυνομίας θα πρέπει το αργότερο εντός 24 ωρών από την υποβολή της καταγγελίας να εξετάζεται από Ιατροδικαστή, ο οποίος θα πρέπει να ετοιμάσει σχετική έκθεση. Θα πρέπει να διαφυλάσσεται οποιοδήποτε τεκμήριο φαίνεται να σχετίζεται με το παράπονο που έχει υποβληθεί.
Κατάχρηση εξουσίας βάση του περί Ποινικού Κώδικα Νόμου
Σύμφωνα με το άρθρο 105 του περί Ποινικού Κώδικα Νόμου, “Δημόσιος λειτουργός, ο οποίος κατά κατάχρηση εξουσίας που ανάγεται στα καθήκοντα του, ενεργεί ή διατάσσει την ενέργεια οποιασδήποτε αυθαίρετης πράξης που παραβλάπτει τα δικαιώματα άλλου, είναι ένοχος πλημμελήματος. Αν ο υπαίτιος απέβλεπε με τέτοια πράξη σε κέρδος, είναι ένοχος κακουργήματος και υπόκειται σε φυλάκιση τριών χρόνων”.
Γιατί κάποιος να καταχραστεί την εξουσία που διαθέτει;
Στην προσπάθεια εμβάθυνσης των αιτιών, αξίζει να αναφερθεί ότι η κατάχρηση της ανατιθέμενης εξουσίας με σκοπό το προσωπικό όφελος καταλήγει στον ορισμό της διαφθοράς. Ποιός ορίζεται δηλαδή ως διεφθαρμένος; Σύμφωνα με τον ορισμό, διεφθαρμένος μπορεί να είναι αιρετός, δημόσιος ή ιδιωτικός υπάλληλος στον οποίο έχει ανατεθεί εξουσία. Συνήθως η κατάχρηση έγκειται στην παράνομη, συνήθως μυστική, απόκτηση ιδιωτικής περιουσίας ή αποκόμιση κάποιου άλλου ιδιωτικού οφέλους. Εξαιρείται κάποιο επάγγελμα από αυτόν τον ορισμό; Βεβαίως! Ας μάθουμε λοιπόν ότι, η κατάχρηση της κυβερνητικής δύναμης για άλλους λόγους (μη-ιδιωτικούς), όπως η καταστολή των πολιτικών αντιπάλων και η βιαιότητα της αστυνομίας, δε θεωρείται διαφθορά. Μάλιστα, η αστυνομική βία είναι νόμιμη, σύμφωνα με τον περί αστυνομίας νόμο. Επιβεβαιώνοντας τον κανόνα: Ό,τι είναι νόμιμο, δεν είναι πάντα ηθικό, και το αντίστροφο. Όμως, σύμφωνα με το νόμο περί υπόπτων προσώπων, προσώπων που συλλαμβάνονται και προσώπων που τελούν υπό κράτηση, η αστυνομική βία δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από την αναγκαία για τη σύλληψη του υπαιτίου.
Αιδώς: Η θεραπεία της αυθαιρεσίας
Και προσπαθώντας να εμβαθύνουμε περισσότερο στην εννοιολογική προσέγγιση της αστυνομικής αυθαιρεσίας, θα δούμε σύντομα τον ορισμό της λέξης αυθαιρεσίας. Η λέξη αυθαιρεσία, σύμφωνα με το λεξικό της Νεοελληνικής γλώσσας σημαίνει πράξη, η οποία γίνεται:
- Μόνο κατά την άποψη του ανθρώπου που την εκτελεί, χωρίς να ρωτήσει άλλους
- Έξω από προϋπάρχοντες κανόνες νόμους ή περιορισμούς
- Με τρόπο που παραβιάζει τα δικαιώματα του άλλου
Ταυτόχρονα, σύμφωνα με το λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, η ετυμολογία της λέξης, προκύπτει από το αυτός=ο ίδιος και το ρήμα αἱρέω:
- Παίρνω με το χέρι, αρπάζω, πιάνω, δια της βίας
- Αφαιρώ, αποσπώ
- Κερδίζω, αποκτώ
Περί ηθικής και δικαίου
Η έννοια του δικαίου κατέχει κυρίαρχη θέση στα φιλοσοφικά έργα των Αρχαίων Ελλήνων διανοούμενων. Στα έργα του Πλάτωνα η έννοια της ηθικής και του δικαίου διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην άσκηση της εξουσίας, ενώ η συμμετοχή των πολιτών στα κοινά και την πολιτική ζωή της πόλης είναι ζωτικής σημασίας για την υγιή της εξέλιξη. Ειδικότερα, στο έργο Γοργία επισημαίνεται ότι το συμφέρον του ρήτορα δεν είναι να ικανοποιεί τη ματαιοδοξία του, αλλά να επιδιώκει το καλό και το δίκαιο: «τό ἀδικείν αἴσχιον εἶναι τοῦ ἀδικείσθαι», δηλαδή το να αδικείς είναι χειρότερο από το να αδικείσαι.
Γενικά εκφράζει το συναίσθημα της ντροπής την οποία νιώθει ο άνθρωπος για κάθε πράξη του που αντιβαίνει στον καθιερωμένο ηθικό κώδικα του κοινωνικού του περιβάλλοντος. Αυτή η ντροπή πλησιάζει περισσότερο προς την έννοια του σεβασμού και της σεμνότητας και δεν έχει σχέση με τις ενοχές και τις τύψεις.
Σήμερα τι έχει αλλάξει;
Αναμφισβήτητα, η βία φέρνει βία και δυστυχία. Κάτι που φαίνεται από τις πρόσφατες πρωτόγνωρες καταστάσεις που βιώνει όλος ο πλανήτης, λόγω της οικονομικής και υγειονομικής κρίσης του κορωνοϊού. Σύμφωνα με δημοσίευση δημοσιογραφικών μέσων, την Παρασκευή στις 6 το απόγευμα, ένας συμπολίτης μας ως αυτόπτης μάρτυρας ενός τροχαίου, καθώς παρείχε τις πρώτες βοήθειες σε έναν συνάνθρωπο 20 ετών που βρίσκονταν αβοήθητος στο δρόμο σε έκτακτη ανάγκη, λόγω τροχαίου έπειτα από σφοδρή σύγκρουση οχημάτων, έλαβε πρόστιμο για στάθμευση από αστυνομικό που βρίσκονταν στο σημείο. Θα ήταν δηλαδή προτιμότερο να αφήσει αβοήθητο τον ασθενή, με την πιθανότητα να χάσει τη ζωή του; Ως εκ τούτου, η Προϊσταμένη της Υπηρεσίας Ασθενοφόρων ζήτησε να πληρώσει η ίδια το πρόστιμο που του υπέβαλε ο αστυνομικός, διότι κρίνει πως έπραξε με ανθρωπιά.
Έξαρση αστυνομικής εξουσίας λόγω νέων μέτρων
Τα νέα περιοριστικά μέτρα για τον περιορισμό κυκλοφορίας των πολιτών στις Επαρχίες Πάφο και Λεμεσό, λόγω των αυξημένων κρουσμάτων κορονοϊού, έφερε έντονες διαμάχες μεταξύ πολιτών και μελών της Αστυνομίας. Μια μερίδα αγανακτισμένων πολιτών στη Λεμεσό βγήκαν στους δρόμους διαδηλώνοντας με βίαια μέσα υπέρ της ελευθερίας τους, που νιώθουν ότι καταπατάται. Βανδάλισαν καταστήματα, έκαψαν αστυνομικά οχήματα μέσα σε κλίμα οργής. Ήταν δικαιολογημένο όλο αυτό; Εδώ να τονίσουμε ότι η βία καταδικάζεται από όπου και αν προέρχεται. Υγιής διάλογος και έκφραση απόψεων είναι το επιθυμητή λύση. Όμως, τι οδηγεί τους πολίτες ενός κράτους να αντιδράσουν με αυτόν τον βίαιο τρόπο, είτε βρίσκονται στην Αμερική είτε στην Κύπρο; Οι συναισθηματικές και πρακτικές ανάγκες των ανθρώπων δεν έχουν γεωγραφικούς περιορισμούς. Η επιθυμία για ελεύθερη μετακίνηση, για δίκαιη κοινωνία χωρίς ρατσισμό, καθώς και η ανάγκη στην εργασία και στην αξιοπρεπή διαβίωση είναι δικαιώματα όλων μας, ανεξαρτήτως καταγωγής.
Ελπίδα για αλλαγή η φετινή εκλογική νίκη στις ΗΠΑ;
Ένα θέμα που έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις στις ΗΠΑ λόγω της έντασης που υπάρχει ανάμεσα σε αστυνομικούς και μετανάστες, και το οποίο μετατίθεται σε ανώτερο κοινωνικό και πολιτικό θέμα. Κρίση ιδεών, ανθρωπιάς. Γιατί η σιωπή είναι συνενοχή στη βία. Άραγε η πρόσφατη εκλογική νίκη των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ με νέο Πρόεδρο τον Τζο Μπάιντεν και Αντιπρόεδρο την Καμάλα Χάρις, απόγονος μεταναστών από την Ινδία και τη Τζαμάικα, είναι ένα αισιόδοξο μήνυμα για την επίλυση των συγκρούσεων σε θέματα ρατσισμού και αστυνομικής βίας στις Ηνωμένες Πολιτείες;
«Η μητέρα μου όταν ήρθε εδώ στα 19 δεν περίμενε ίσως ότι θα ερχόταν μία τέτοια στιγμή. Γυναίκες από την Ασία, αφροαμερικανές, λατίνες, έχουν την δύναμη να στηρίξουν την δημοκρατία. Όλες οι γυναίκες που πάλευαν τόσα χρόνια να προστατέψουν την δημοκρατία και τώρα μία νέα γενιά μάχεται για τον ίδιο σκοπό. Για τους κόπους τους βρίσκομαι εδώ. Για τα όνειρα και τους στόχους τους. Και τι κουράγιο ήθελε για τον Μπάιντεν να διαλέξει μία γυναίκα για αντιπρόεδρο της χώρας. Μπορεί να είμαι η πρώτη, αλλά δεν θα είμαι η τελευταία. Γιατί κάθε μικρό κορίτσι βλέπει ότι η χώρα αυτή, είναι χώρα ευκαιριών, ανεξάρτητα την καταγωγή σου», είπε η Καμάλα Χάρις στην ιστορική της ομιλία μετά τη νίκη της στις αμερικανικές εκλογές της 3ης Νοεμβρίου.
Ή μήπως η ανάθεση εξουσίας διαμορφώνει έναν άνθρωπο με προσωπικές σκοπιμότητες και περιθωριοποιεί τη συλλογική δράση; Ας είμαστε αισιόδοξοι, ρεαλιστές, δραστήριοι και η ιστορία θα απαντήσει στο ερώτημά μας.
