Ο λανθασμένος τρόπος τοποθέτησης ανακυκλώσιμων συσκευασιών στους αντίστοιχους κάδους (όπου υπάρχουν), προκαλεί σημαντικό πρόβλημα στην εγχώρια βιομηχανία ανακύκλωσης. Τα ανακυκλώσιμα υλικά όπως το χαρτί, το πλαστικό και τα μέταλλα αποτελούν μια κρυφή «δύναμη» για τις κυπριακές εξαγωγές.
Συγκεκριμένα, την περίοδο Ιανουαρίου – Μαΐου 2019 η συνολική αξία των εξαγωγών ανακυκλώσιμων υλικών ανήλθε περίπου στα 19 εκατ. ευρώ, ενώ την αντίστοιχη περίοδο του 2018 ήταν περίπου στα 18 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία του Κυπριακού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου. Επιπλέον μέχρι το 2017 οπότε η Κίνα έγινε πιο αυστηρή στην εισαγωγή ανακυκλώσιμων υλικών (απορροφούσε πέραν του 70% της παγκόσμιας παραγωγής), τα εισοδήματα για την κυπριακή οικονομία ήταν πολύ υψηλότερα.
Το «κλείσιμο» της κινεζικής αγοράς συνδέεται με μια παθογένεια -που δεν αφορά μόνο την Κύπρο- στον τρόπο της ανακύκλωσης. Οι αριθμοί των κυπριακών εξαγωγών ανακυκλώσιμων υλικών θα ήταν ακόμα υψηλότεροι εάν κάναμε σωστή διαλογή των υλικών στην πηγή, δηλαδή στο σπίτι ή τον επαγγελματικό μας χώρο. Δεν αρκεί όμως μόνο να τοποθετούμε την κατάλληλη συσκευασία στον αντίστοιχο κάδο ανακύκλωσης, αλλά να καθαρίζουμε το υλικό προηγουμένως ώστε να αφαιρεθούν τα οργανικά υπολείμματα όσο γίνεται, για να αποτρέψουμε τη μόλυνση των ανακυκλώσιμων υλικών η οποία τα καθιστά ακατάλληλα για ανακύκλωση ή, στην καλύτερη περίπτωση, μειώνει δραματικά την εμπορευσιμότητα και την αξία τους.
Σήμερα χρησιμοποιούνται παγκοσμίως κάποια σύνθετα υλικά κυρίως για συσκευασίες, τα οποία με την υπάρχουσα τεχνολογία πληρούν τις προδιαγραφές ασφαλούς και υγιεινής συσκευασίας. Τα υλικά αυτά όμως, σε πολλές περιπτώσεις είναι οικονομικά ασύμφορο ή τεχνικά αδύνατο να διαχωριστούν για να ανακυκλωθούν ξεχωριστά. Στην Κύπρο δεν υπάρχουν τέτοιες βιομηχανίες, επομένως σχεδόν όλα τα ανακυκλώσιμα υλικά εξάγονται σε χώρες κυρίως της Ασίας, ενώ μόνο ένα μικρό ποσοστό διακινείται εντός ΕΕ.
Διαλογή στην πηγή
Η σωστή διαλογή στην πηγή αποτελεί το Α και το Ω της ανακύκλωσης, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας ανακύκλωσης Greenpack (Cyprus) Ltd και προέδρου του Συνδέσμου Βιομηχάνων Ανακύκλωσης Ανδρέα Καλλή. Όλα τα απόβλητα που οφείλουμε να ανακυκλώνουμε πρέπει να καθαρίζονται και να διαχωρίζονται πριν τοποθετηθούν στους κάδους ανακύκλωσης. Για παράδειγμα εάν επιλέξει κάποιος να πιει τον καφέ του σε πλαστικό ποτήρι, θα πρέπει πριν το ρίξει στον κάδο ανακύκλωσης να το καθαρίσει ώστε να φύγουν τα οργανικά υπολείμματα.
Πολλές φορές ακόμη και το πλαστικό το οποίο είναι ένα ανθεκτικό υλικό το οποίο καθαρίζεται, παραμένουν σε αυτό υγρά με αποτέλεσμα να καταστρέφεται τόσο το ίδιο όσο και τα άλλα υλικά που βρίσκονται γύρω του στον ίδιο κάδο, όπως ανέφερε ο κ. Καλλής. Συγκεκριμένα είπε «δεν γίνεται σωστή διαλογή των υλικών στην πηγή (οικιακό και εμπορικό ρεύμα αποβλήτων) και συνεπώς η αναγκαία πλέον διαλογή στις μονάδες αν δεν μπορεί να γίνει τέλεια, μειώνει την ποιότητα και αξία των υλικών και αυξάνει κατακόρυφα το κόστος διαχείρισης των αποβλήτων με το οποίο αναπόφευκτα στο τέλος της ημέρας επιβαρύνονται οι καταναλωτές.
Πολλοί πολίτες αλλά και εταιρείες αναμειγνύουν οργανικά απόβλητα μαζί με τα ανακυκλώσιμα υλικά. Για παράδειγμα, ρίχνοντας αποφάγια μέσα στις εφημερίδες ή σε πλαστικές τσάντες τότε τόσο το χαρτί, όσο και το πλαστικό θα καταστραφούν. Επίσης, κάποια προϊόντα που χρησιμοποιούμε σήμερα νομιζόμενοι πως είναι φιλικά προς το περιβάλλον, δεν είναι. Για παράδειγμα τα χάρτινα ποτήρια που περιβάλλονται εσωτερικά από πλαστικό (ΡΕ) καθιστούν την ανακύκλωσή τους οικονομικά και οικολογικά ασύμφορη, με αποτέλεσμα να καταλήγουν είτε για ταφή, είτε για καύση με σκοπό την ανάκτηση ενέργειας υπό τη μορφή ηλεκτρισμού.
Καθαρότητα υλικών
«Το ποσοστό ανοχής για ακαθαρσίες είναι 0%», υπογράμμισε ο κ. Καλλής. Εάν τα υλικά δεν είναι τελείως καθαρά οι χώρες που τα εισάγουν «στέλνουν τα εμπορευματοκιβώτια πίσω» στη χώρα που τα εξάγει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνονται τα έσοδα από τις εξαγωγές των ανακυκλώσιμων υλικών και να καταλήγουν τα υλικά αυτά είτε στους ΟΕΔΑ είτε για ταφή. Συνεπώς, όπως προαναφέρθηκε, το πρωταρχικό μέλημα είναι η διαλογή στην πηγή, κάτι στο οποίο στην Κύπρο υστερούμε, τόνισε ο κ. Καλλής.
«Πλέον δεν μπορούμε να πωλήσουμε υλικά τα οποία δεν είναι 100% καθαρά και γι’ αυτό τον λόγο προσπαθούμε να πείσουμε τον κόσμο, επαγγελματίες και νοικοκυριά, ότι πρέπει επιτέλους να κάνουν σωστά τη διαλογή των υλικών τους», συμπλήρωσε ο κ. Καλλής.
Για παράδειγμα, «η Κίνα ήταν μία αγορά η οποία απορροφούσε ανακυκλώσιμα υλικά σε ποσοστό περισσότερο από το 70% της παγκόσμιας παραγωγής». Πλέον αυτό δεν ισχύει λόγω των περιορισμών που τέθηκαν σε ισχύ το 2017 (National Sword) σε συνδυασμό με την πολιτική του «Green Fence» για τον ποιοτικό έλεγχο όλων των εισαγωγών ανακυκλώσιμων αποβλήτων στην Κίνα. Ο λόγος ήταν ότι κυρίως οι ευρωπαϊκές χώρες και οι ΗΠΑ έστελναν στην Κίνα ακάθαρτα υλικά, ανακατεμένα με μη ανακυκλώσιμα απόβλητα και σκουπίδια, μετατρέποντας ουσιαστικά την Κίνα στη χωματερή του πλανήτη.
Παγκόσμιο πρότυπο
Η Σουηδία είναι μια χώρα η οποία αποτελεί παγκόσμιο πρότυπο ανακύκλωσης, αφού από τα απόβλητα που παράγει, έχει μόνο 1% υπόλειμμα ενώ το 99% καταλήγει είτε για ανακύκλωση είτε για ανάκτηση ενέργειας μέσω καύσης. Συγκεκριμένα, έχει θέσει ως στόχο το «zero waste» εντός του 2020, εφαρμόζοντας διάφορα προγράμματα όπως την επιδιόρθωση παλιών συσκευών, την πώληση προϊόντων χωρίς συσκευασία κ.λπ. Γενικά οι σκανδιναβικές χώρες και άλλες χώρες της κεντρικής κυρίως Ευρώπης, έχουν εφαρμόσει μια αξιοζήλευτη περιβαλλοντική πολιτική.
Χώρες εξαγωγών
Όσον αφορά τις χώρες στις οποίες εξάγονται τα ανακυκλώσιμα υλικά, αυτές «εξαρτώνται από τις χώρες με τις οποίες συνεργάζεται η κάθε εταιρεία», σημείωσε ο κ. Καλλής. Συνήθως, «το χαρτί εξάγεται σε χώρες της Ασίας, όπως είναι η Ινδονησία, η Ινδία, η Ταϊλάνδη και το Βιετνάμ». Αντίθετα, οι χώρες της ΕΕ παρουσιάζουν μικρότερο ποσοστό διακινήσεων ανακυκλώσιμων προϊόντων. Μόνο από τα μέλη του συνδέσμου εξάγονται πέραν των 3.500 εμπορευματοκιβωτίων ετησίως.
Κόστος
Το κόστος αποστολής των ανακυκλώσιμων υλικών στο εξωτερικό εξαρτάται από το λιμάνι στο οποίο θα αποβιβαστούν, την εποχή που θα γίνει η εξαγωγή ή διακίνηση και τη γραμμή πλεύσης των εμπορικών πλοίων, όπως ανέφερε ο κ. Καλλής. Επίσης, από το 2017 που το κράτος προχώρησε στην ιδιωτικοποίηση του λιμανιού Λεμεσού, το κόστος εξαγωγής ανά εμπορευματοκιβώτιο έχει σχεδόν τριπλασιαστεί ενώ η ποιότητα εξυπηρέτησης είναι χειρότερη από πριν.
«Αυτό επιβαρύνει τα μέλη του συνδέσμου με ένα επιπλέον κόστος της τάξης του 1 εκατ. ευρώ ετησίως περίπου, χωρίς κανένα απολύτως όφελος και σε συνδυασμό με την παγκόσμια κρίση, δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε», τόνισε.
Νέες πρακτικές
Συνεπώς, είναι αρκετά χρήσιμο να δοθεί έμφαση σε νέους τρόπους διαχείρισης των αποβλήτων, ώστε να αποφεύγονται λάθη που γίνονται συχνά από ανθρώπους που είτε δεν γνωρίζουν τον σωστό τρόπο για μια επιτυχημένη διαδικασία ανακύκλωσης, είτε είναι απλώς ασυνείδητοι. Ειδικότερα, θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο να πραγματοποιηθούν «επενδυτικές έρευνες οι οποίες θα εφαρμόζουν τη χρήση συσκευασιών φιλικών προς το περιβάλλον», σημείωσε ο κ. Καλλής. Για παράδειγμα, «ένα ποτήρι χάρτινο με καφέ ή ένα σακούλι πατατάκια, δεν ανακυκλώνονται, διότι αποτελούνται από συνθετικές συσκευασίες, οι οποίες είναι προβληματικές. Το ιδανικό θα ήταν η συσκευασία να αποτελείται από ένα μόνο είδος υλικού, φιλικό προς το περιβάλλον ή να είναι επαναχρησιμοποιήσιμη», συμπλήρωσε.
Μια άλλη οπτική είναι το ενδεχόμενο «να πωλούνται τα προϊόντα χωρίς συσκευασία». Για παράδειγμα, «να γεμίζει ο καταναλωτής το μπουκάλι του απευθείας από την υπεραγορά, όπως γίνεται πλέον π.χ. στη Γερμανία». Σε αυτό το σημείο έγκειται και η σπουδαιότητα της περιβαλλοντικής πολιτικής, έρευνας και εφαρμογής, διότι τίθενται και ζητήματα υγειονομικής προστασίας. Αναμφισβήτητα, η διαδικασία ανακύκλωσης αποτελεί μια ανάγκη για τήρηση μιας πολιτικής υπέρ του περιβάλλοντος και του ανθρώπου σε κάθε γωνιά του πλανήτη.
