Η λέξη εξουσία προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα έξεστι (γ’ ενικό του ρήματος ειμί) και σημαίνει επιτρέπεται, είναι δυνατόν. Είναι η δυνατότητα που έχει κάποιος να επιβάλει τη θέλησή του σε άλλους.
Γιατί οι άνθρωποι αρέσκονται να ασκούν εξουσία;
Σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο Μισέλ Φουκώ η επιτυχία συνδέεται με σχέσεις εξουσίας, οι οποίες είναι συνδεδεμένες με ανθρώπινα συμφέροντα και στρατηγικές. Η εξουσία, δηλαδή, ενεργεί πάνω στη δράση των άλλων, στον καθορισμό των ορίων της συμπεριφοράς τους. Η εξουσία είναι ριζωμένη στο σύστημα των κοινωνικών σχέσεων. Δημιουργεί σχέσεις κυριαρχίας και υποταγής που διαπερνούν το πλέγμα των ανθρώπινων σχέσεων.
Καταπατά την αληθινή γνώση
Σχέσεις εξουσίας υπάρχουν στην πολιτική, στον χώρο εργασίας και στις προσωπικές σχέσεις. Η εξουσία έχει χαρακτηριστικά εξαναγκασμού, καταπίεσης, απαγόρευσης και ηγεμονίας. Η εξουσία είναι μια μορφή επιβολής που μετατρέπει τα άτομα σε ανελεύθερα υποκείμενα. Οι εξουσιαστές έχουν τον απόλυτο έλεγχο και οι εξουσιαζόμενοι την ψευδαίσθηση της αλήθειας.
Ιεραρχία καθηκόντων και όχι πειθαρχία
Σύμφωνα με τον Γερμανό φιλόσοφο Γιούργκεν Χάμπερμας κατά την άσκηση εξουσίας θα πρέπει να υπάρχει η συναίνεση, δηλαδή να κατασκευάζονται οι προϋποθέσεις μιας ορθολογικής επικοινωνιακής δράσης.
Έμφυτη επίδειξη δύναμης
Η εξουσία αφορά τα μέσα με τα οποία επιτυγχάνονται διάφορα πράγματα και ως τέτοια είναι έμφυτη στην ανθρώπινη δράση. Όταν η στρατηγική εξουσίας οδηγήσει σε σύγκρουση τότε αλλοιώνεται η σχέση εξουσίας. Όταν ένα από τα εμπλεκόμενα σε σχέσεις εξουσίας μέλη ισχυροποιήσει την εξουσία του, τείνει να μετατρέψει τον άλλο σε αντίπαλο.
Συμπαίκτες στο “παιχνίδι” της εξουσίας
Περιορίζει λοιπόν τη δημοκρατία η εξουσία; Σε μια δημοκρατική κοινωνία υπάρχει το δικαίωμα άρνησης. Ο διάλογος και η συζήτηση σημαίνουν την εμπλοκή σε ένα παιχνίδι σχέσεων εξουσίας. Στο παιχνίδι της εξουσίας λοιπόν, οι παίκτες πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει τελικός νικητής ούτε ηττημένος, αφού πρόκειται για μια συνεχή πάλη.
Το ήθος ως βασικό στοιχείο
Σύμφωνα με τον Φουκώ ανάμεσα στις σχέσεις εξουσίας υπάρχει η ηθική, η οποία προκείπτει από τη συνέπεια μεταξύ σκέψεων, λόγων και πράξεων. Ο Φουκώ αναφέρεται στη σχέση που οφείλει να έχει κάποιος με τον εαυτό του. Την αυτογνωσία.
